Çocukluğumuzun kahramanı oyuncak ayılar 100 yılı aşan serüvenlerinde lüks kahramanı olma yolunda ilerliyor.
Steiff ile başlayan oyuncak ayı serüveni, elmaslarla süslü yeni oyuncak ayı ile lüks maskotuna dönüşüyor.
Her daim sarılmaya hazır bir peluş arkadaş düşünün. Kolları sürekli size açık… Her gece yanında yatacak kadar samimi, tüm sırlarınızı sorunlarınızı sıkılmadan dinleyecek kadar da içten ve düşünceli. Tüm oyunlarınızda size eşlik edecek kadarda oyunbaz, sıkılmanıza fırsat vermeyecek kadar sevimli. En iyi tarafı da içine sindirdiği kokunuzla yıllar içinde bir köşeye onu terk etseniz de geri döndüğünüzde sizi sorgulamadan kucak açabilecek derecede vefalı olması. Çocukluk dönemlerinden kolleksiyoner parçalarına kadar oyuncak ayılar tam 105 yıldır bu dünyada.
Oyuncak ayıların dünyada ilk olarak nasıl çıktığına ilişkin bir iki senaryo olsa da Steiff’lerin çalışmaları senaryodan öte. Margarete Steiff 1847 yılında dünyaya gelir. Kısa süre içinde geçirdiği çocuk felci nedeniyle tekerlikli sandalyede yaşamaya başlar. Hareket sınırlaması yaşadığı hayatını terzilik yaparak geçirmeye çalışır. Küçük yaşlarda tekerlikli sandalye ile yaşamaya başlaması onu hobi olarak oyuncak yapımına sevk eder. 1880 yılında ilk kez hayvan temalı oyuncaklara başlar. İlk olarak arkadaşı için dergide gördüğü bir filden esinlenerek, fil şeklinde bir iğnelik hazırlar. Ancak bu fil çocukların ilgisini oldukça fazla çeker. Bunun üzerine küçük oyuncak filler yapmaya başlar. Filler beş binden fazla satar. Margarete bunun üzerine çocuklar için köpek, domuz, kedi gibi hayvanları tasarlamaya başlar. Böylece ünlü Seiff firmasının temelleri o yıllarda atılır.
Margarete zatüreden ölmeden kısa bir süre önce 1902 yılında yeğeni Richard Steiff bilinen ilk oyuncak ayıyı tasarlar. Richard, Stuttgart’da sanat eğitimi alırken çizim yeteneğini geliştirebilmek için sık sık şehirdeki hayvanat bahçesine gider. Çizimlerinin büyük bir bölümünü de ayılar oluşturur. 1902 yılında da kendine ait olan ilk ayı figürünü yapar.
1903 yılında Leipzig oyuncak fuarında oyuncak ayı ilk gez görücüye çıkar. 55cm boyunda ki ayı çocukların oynayamayacağı kadar büyüktür. Fuar süresince küçük çaplı bir ilgi uyandırır ve Richard umutsuzluğa düşer. O sırada Amerikalı bir girişimci 100’den fazla ayı satın alır ve dikkat toplar. Fuar bitmeden aynı kişi 3bin tane daha ayı siparişi verir. Böylece Steiff şirketinin en parlak dönemi başlar. 1904 Saint Louis dünya fuarında 12bin ayı daha satarak fuarın en yüksek derecesi olan altın madalyayı alır. Firma böylece ününe ün katmayı sürdürür.
Ancak oyuncak ayıların daha da ünlenmesine ve onların “teddy bear” olarak anılmasına neden olan başka bir olay var. 1902 yılında Amerika başkanı Theodore Roosevelt çıktığı bir av sırasında yakalanan bir siyah ayıyı öldürmek istemez ve onu serbest bıraktırır. Ertesi gün bu olay gazetelerde karikatürler ile yer alır. Çizimlerde Roosevelt sportmenlik dışı olduğu gerekçesiyle ayıyı vurmak istemez. Hafif iğneleme içeren karikatürler büyük ilgi görür. Roosevelt’in ayılara karşı bu tavrı o yıllarda yayılmaya başlayan oyuncak ayılarında oyuncakçılar sayesinde Theodore Roosevelt’in lakabı teddy olarak anılmasına neden olur. Böylece ingilizce oyuncak ayılar için teddy bear kullanılır. İsim öylesine ünlenir ki sadece İngilizce değil birçok dilde oyuncak ayılar bu isimle anılır olur. Başka bir efsaneye göre ise Roosevelt bir av sırasında anne bir ayıyı öldürür. Yetim kalan yavrusunu ise hayvanat bahçesine götürür. Yavru ayıya aşık olan kızı ona babasının takma adı olan Teddy ismini koyar. Böylece Steiff firmasının ürettiği ilk ayı “Bear 55 PB” “Teddy Bear” olarak anılmaya başlar.
Steiff firması büyük başarı kazanmaya başlayınca birçok benzer firma ortaya çıkar. Bunun üzerine firma oyuncak ayıların patentini almaya çalışır. Yaklaşık aynı zaman içinde Amerika’da da üretilen ayılar nedeniyle bir türlü patent alınamaz. En sonunda da firma bugün bir sembol haline gelen "Button in Ear" yani kulaklarında küçük düğmeler olan ayıcıkların patentini almayı başarır. Firma ürettiği lüks ve pahalı oyuncaklarla ismini duyurmaya başlar. Özellikle Noel zamanı çocuklara verilebilecek en güzel hediyelerden biri o yıllarda firmanın ürettiği oyuncaklardır. Ancak yüksek fiyatları nedeniyle sadece belirli bir kesimin alabildiği oyuncak ayılar aynı zamanda birer de statü sembolüdür.
Dünya savaşı yıllarında ise ekonomik zorluklar nedeniyle firmalar ucuz oyuncak üretmenin yollarını arar. O yıllarda selüloz içerikli ve kağıt ayı olarak anılan ucuz ayılar bile yapılır. Güçlü isimler dışında birçok firma o yıllarda kapanır. Nispeten ucuzlayan fiyatlar oyuncakların kitlesini genişletse de Noel zamanı yaşanan satış patlamalarında bir değişme olmaz. En sonunda da uzak doğu ülkelerinin üretim çarkında aktif bir şekilde yer almasıyla ucuz birçok oyuncak üretilir. Oyuncak firmaları büyük darbeler alır. Değişmeye başlayan dengeler içinde zorlu dönemeçlere girseler de az sayıda lüks firma ayakta kalmayı başarır.
Özellikle Steiff bugün bilinen en değerli oyuncak ayıları üretmiş firma. 50bin üyesi olan şirket her yıl sadece üyelerine gönderdiği bir katalog yayınlıyor. Bu katalog içinde koleksiyon değeri bulunan sınırlı sayıda üretilmiş oyuncaklarda mevcut. Özellikle sınırlı sayıda üretilen bu oyuncaklar kolleksiyonerler için vazgeçilmez bir nesne. Bu kadar lüks ve prestijli firmalar tarafından üretilen oyuncaklar haliyle antika değeri de taşıyor. Ayı kolleksiyonerleri arctophiles olarak anılıyor. Yunanca 'arcto' (ayı) ve 'philos' (seven) kelimelerinin birleşiminden oluşan arctophiles küçük sırdaşların aslında lüks objesi olabileceğini de kanıtlıyor.
Bilinen en pahalı müzayedelerden birinde Steiff firması tarafından Louis Vuitton için üretilen haute couture kıyafetli ayıcık tam 213.700 sterline alıcı bulur. Titanik faciasından kurtulmayı başaran siyah ayıcık ise 28,200 sterlinline alıcı bulur. Bir çok müzayedenin vazgeçilmez kahramanlarından biri olan ayılar değerlenmeyi de sürdürüyor. Steiff firması 125 yılı geride bırakmanın şerefine altın kaplı özel bir ayı yapıyor. Ağzı altından, kürkü altın iplikçiklerinden, gözler safirden ve göz bebeği de 20 küçük elmastan oluşacak olan bu ayının tahmini olarak 85bin dolardan satışa sunulması bekleniyor. Maddi büyüklüğünün yanında ayının sadece 125 adet üretilecek olması da başka bir değerli husus. Nerdeyse herkesin sırlarını paylaştığı, farklı kültürden bile çocukların ortak oyuncak kabul ettiği oyuncak ayılar 100 yılı aşan serüvenlerinde sadece çocukların değil büyüklerin de arzu objeleri olma yolunda ilerliyor.
Akşam Gazetesi, Brunch ekinde yayınlanmıştır.
